صورت وضعیت به معنای صورت کارکرد ماهانه یک پیمانکار است که کارکرد خود را در قالب جداول مخصوص، تسلیم دستگاه مشاور میکند. اما اگر به زبان ساده بخواهیم آن را بیان کنیم این‌گونه است که فرض کنید شما پیمانکار یک پروژه دولتی یا خصوصی هستید و در پایان هرماه یک سری کارها و عملیات عمرانی از قبیل، قالب بندی، آرماتوربندی، بتن ریزی، گودبرداری، حمل مصالح و… انجام می دهید که هرکدام از این عملیات یک سری هزینه های مستقیم و غیرمستقیم برای شما به جای می گذارد.
هزینه مستقیم مثل دستمزد کارگر و کارمند، خرید وسایل مورد نیاز مانند روان‌کننده برای بتن و لباس کار کارگر و… و مصالح مورد نیاز عملیات اجرایی از جمله شن، ماسه و سیمان و… هزینه های غیرمستقیم مثل سوخت ماشین آلات، حمل مصالح، بیمه و… این هزینه ها هرماه توسط گروه مترور شما باید بر اساس فهرست‌بها و فاکتورهای خرید لیست شوند و به گروه مشاور تحویل داده شود تا گروه مشاور با بررسی و اصلاحیات لازمه و درنهایت تائید، آن را به کارفرما جهت پرداخت، تحویل دهد.
انواع صورت وضعیت
صورت وضعیت ها بر اساس زمان تحویل و مطالبه به سه دسته کلی تقسیم می شوند که در ادامه به بررسی آنها به صورت جداگانه خواهیم پرداخت
-صورت‌وضعیت موقت
-صورت‌وضعیت ماقبل قطعی
-صورت‌وضعیت قطعی
صورت وضعیت موقت
این صورت وضعیت به طور موقت تحویل کارفرما داده می شود و مطالبه پیمانکار نیز موقتی است نه نهایی. فرض کنید شما پیمانکار یک پروژه بزرگ هستید که مدت پیمان آن 2 سال است و در متن قرارداد آمده است که صورت وضعیت به صورت ماهانه از طرف پیمانکار ارائه و از کارفرما تسویه می شود. بنابراین شما باید تا پایان پروژه (با فرض اینکه تأخیر طولانی مدت در روند کار ایجاد نشود)، 24 صورت وضعیت تهیه و تحویل کارفرما دهید که به هریک از این صورت وضعیت‌ها، صورت‌وضعیت موقت گفته می شود.
بسته به بنیه مالی پیمانکار و توافق بین پیمانکار و کارفرما، دوره تحویل صورت وضعیت موقت می تواند متفاوت باشد. اما نکته ای که اینجا یک پیمانکار باتجربه به آن توجه می کند این است که بهتر است به جای یک صورت وضعیت چندماهه و پرآیتم که مبلغ آن زیاد است، از صورت‌وضعیت ماهانه با مبالغ کمتر بهره ببرد.
اگر شما یک صورت‌وضعیت موقت 4 ماهه را جلوی مهندس مشاور بگذارید به دلیل مبلغ بالای آن، مشاور سعی می کند تاجایی که می تواند (با توجه به وظیفه و اختیاری که دارد) مبلغ مورد درخواست پیمانکار را کاهش دهد. بنابراین توصیه می شود صورت وضعیت موقت در آخر هرماه شمسی تهیه و تحویل دستگاه مشاور داده شود (همانطور که در اکثر پروژه های موجود در ایران این‌گونه است) تا سود بیشتری از پروژه نصیب شما شود.
صورت وضعیت موقت، پس از آنکه به امضای پیمانکار و مهندس مشاور رسید، جهت دریافت مبلغ علی الحساب به کارفرما تحویل داده می شود. کارفرما پس از بررسی و اعمال کسورات قانونی، باقیمانده را به صورت چک، حداکثر 10 روز پس از دریافت صورت وضعیت، به پیمانکار تحویل می دهد. منظور از علی الحساب که پیشتر گفته شد این است که اگر اشتباهی در اندازه گیری و محاسبات و مواردی اینچنینی دریکی از صورت وضعیت های موقت پیش آید، در صورت وضعیت‌های آتی یا صورت‌وضعیت قطعی اصلاح و رفع می شود.
کسورات قانونی یادشده معمولاً شامل موارد زیر است:
1-ده درصد بابت حسن انجام کار
2-علی الحساب بیمه، مالیات، عوارض شهرداری و …
3-اقساط پیش پرداخت
4-جمع وجوهی که بابت صورت وضعیت های موقت قبلی پرداخت‌شده است.
5-اقساط بهاء مصالح و لوازم تجهیزات تحویلی، از طرف کارفرما به پیمانکار
6-کسر متفرقه دیگر که بر اساس مفاد شرایط عمومی پیمان، بر عهده پیمانکار است.
بنابراین آنچه از این موضوع نتیجه می شود این است که اگر شما به عنوان یک مترور در شرکت پیمانکاری مشغول فعالیت هستید یا می خواهید وارد این حیطه شوید، مهم‌ترین و اصلی‌ترین وظیفه شما تهیه صورت‌وضعیت موقت است که معمولاً هرماه باید آن را انجام دهید. در کنار این مسئولیت باید با مواردی ازجمله همین کسورات قانونی، نحوه آنالیز بها و قیمت جدید نیز آشنا باشید.
صورت‌وضعیت ماقبل قطعی
این صورت وضعیت آخرین صورت وضعیت موقت ارائه شده توسط پیمانکار است. اگر بخواهیم بر اساس شرایط عمومی پیمان به این قضیه بپردازیم باید گفت که در تبصره 1 ماده 34 شرایط عمومی پیمان آمده است که حداکثر تا یک ماه پس از تحویل موقت، آخرین صورت وضعیت موقت طبق ماده 37 شرایط عمومی پیمان، بدون لحاظ کردن مصالح پای‌کار (مصالحی که پیمانکار برای اجرای عملیات مورد نظر خود قبل از اجرای کار در کارگاه و در پای کار خود انبار میکند) توسط پیمانکار تنظیم و تسلیم کارفرما می شود. در واقع این صورت‌وضعیت که در ماده 34 شرایط عمومی پیمان از آن گفته شده است همان صورت وضعیت ماقبل قطعی است.
طبق تبصره یاد شده چنانچه پیمانکار بدهکار نباشد یا جمع بدهی او از نصف کسور تضمین حسن انجام کار کمتر باشد، ضمانت نامه انجام تعهدات بی درنگ آزاد خواهد شد در واقع حسن صورت‌وضعیت ماقبل قطعی برای پیمانکار همین آزاد شدن ضمانت نامه ی اوست.
اما اگر می خواهید بدانید مبلغ این ضمانت نامه چقدر است ماده 34 به این سؤال جواب داده است که بد نیست این مورد را به‌عنوان یک مترور بدانید.
در زمان امضای پیمان، برای تضمین انجام تعهدات، پیمانکار باید ضمانت نامه ای معادل 5 درصد مبلغ اولیه پیمان، صادر شده از طرف بانک و مورد قبول کارفرما و طبق نمونه ای که ضمیمه اسناد مناقصه بوده است، تسلیم کارفرما کند که این ضمانت‌نامه باید تا یک ماه پس از تحویل موقت موضوع پیمان، معتبر باشد.
اگر می خواهید یک مترور حرفه ای باشید سعی کنید به ماده های شرایط عمومی پیمان اشراف داشته باشد.
صورت وضعیت قطعی
پس از تحویل موقت پروژه توسط پیمانکار به کارفرما، طبق ماده 40 شرایط عمومی پیمان، پیمانکار موظف است تا یک ماه پس از تحویل موقت، صورت کارکردهای قطعی خود را تسلیم مشاور کند. این صورت وضعیت باید بدون منظور شدن مصالح تجهیزات پای‌کار و شامل کلیه مستندات، صورت جلسات، ریز متره های نهایی، کروکی ها، نقشه های ازبیلت، دستورکارها باشد. پس از تحویل آن از طرف پیمانکار به مهندس مشاور، مشاور با بررسی آن نهایتاً تا 3 ماه وقت دارد که جهت تصویب به کارفرما تحویل دهد. کارفرما نیز ظرف مدت دو ماه از تاریخ وصول، به آن رسیدگی میکند و نظر نهایی خود را ضمن ارسال یک نسخه از آن به پیمانکار، اعلام می نماید.
صورت وضعیت نویسی .
اگر در کارهای عمرانی مشغول به فعالیت باشید حتما واژه صورت وضعیت را از زبان کارفرما یا پیمانکاران شنیده اید و ندانید که دقیقا چیست و روتون نمیشه که این سوال از همکاران خودتان بپرسید و این ابهام تا مدت ها در ذهن شما باقی می ماند ولی نگران نباشید…
به جرات می توانیم بگوییم که در اکثر موارد، افراد شاغل در پروژه های عمرانی حتی با سوابق چندین و چند ساله هم مفهوم صحیح صورت وضعیت را نمی دانند و آنها هم این ابهام را ذهن خود نگه داشته اند. پس این جلسه را با دقت مطالعه کنید و به ذهن بسپارید!
صورت وضعیت چیست؟
صورت وضعیت عبارت است از کارکرد پیمانکار به صورت ریالی!
چند نوع صورت وضعیت داریم؟
1- صورت وضعیت موقت: صورت وضعیت در حین انجام کار را صورت وضعیت موقت می گویند.
2- صورت وضعیت قطعی: صورت وضعیتی که در انتهای کار ارائه می شود را می گویند.
روند تایید صورت وضعیت موقت چگونه است؟
براساس ماده 37 شرایط عمومی پیمان:
الف) در آخر هر ماه، پیمانکار، وضعیت کارهای انجام شده از شروع کار تا تاریخی که طبق نقشه های اجرایی، دستور کارها و صورت مجلس هاست را اندازه گیری می کند و مقدار مصالح و تجهیزات پای کار را تعیین می کند.
سپس بر اساس فهرست بهای منظم به پیمان، مبلغ صورت وضعیت را محاسبه کرده و آن را در آخر هر ماه تسلیم مهندس ناظر می کند.
مهندس مشاور، صورت وضعیت پیمانکار را از نظر تطبیق با اسناد و مدارک پیمان کنترل کرده و در صورت لزوم با تعیین دلیل اصلاح می کند و آنرا در مدت حداکثر 10 روز از تاریخ دریافت از سوی مهندس ناظر برای کارفرما ارسال می کند و مراتب را نیز به پیمانکار اطلاع می دهد.
کارفرما صورت وضعیت کنترل شده از سوی مهندس مشاور را رسیدگی کرده و بعد از کسر وجوهی که بابت صورت وضعیت های موقت قبلی پرداخت شده است و همچنین اعمال کسور قانونی و کسور متعلقه طبق پیمان، باقیمانده مبلغ قابل پرداخت به پیمانکار را حداکثر ظرف مدت 10 روز از تاریخ وصول صورت وضعیت، با صدور چک به نام پیمانکار، پرداخت می کند.
توجه: با پرداخت صورت وضعیت موقت، تمام کارها، مصالح و تجهیزاتی که در صورت وضعیت مزبور درج گردیده است متعلق به کارفرماست!!!!
لیکن به منظور اجرای بقیه کارهای موضوع پیمان، به رسم امانت، تا موقع زمان موقت، در اختیار پیمانکار قرار می گیرد.
مقادیر درج شده در صورت وضعیت های موقت و پرداخت هایی که بابت آنها به عمل می آید جنبه موقت و علی الحساب دارد و هر نوع اشتباه در اندازه گیری و محاسباتی و امثال اینها، در صورت وضعیت های بعدی یا در صورت وضعیت قطعی، اصلاح و رفع می شود.
به منظور ایجاد امکان برای تهیه، رسیدگی و تصویب صورت وضعیت قطعی در مهلت های تعیین شده در ماده 40 پیمانکار باید ضمن اجرای کار و پس از اتمام هر یک از اجزای آن نسبت به تهیه متره های قطعی و ارائه آنها به مهندس مشاور برای رسیدگی همراه با صورت مجلس ها و مدارک مربوطه اقدام کند، این اسناد باید در صورت وضعیت های موقت نیز مورد استفاده قرار گیرد.
همانطور که ملاحظه کردید توضیحات کاملا مفصلی را شرایط عمومی پیمان در این باره در اختیار همه کارفرماها و پیمانکاران قرار داده است و توصیه می کنم برای مطالعه توضیحات بیشتر و تبصره های بند الف ماده 37 شرایط عمومی پیمان، فایل شرایط عمومی پیمان را از لینک زیر دانلود بفرمایید و مطالعه کنید..
صورت وضعیت قطعی
بر اساس ماده 40 شرایط عمومی پیمان:
پیمانکار باید حداکثر تا یک ماه از تاریخ تحویل موقت کار، صورت وضعیت قطعی کارهای انجام شده را براساس اسناد و مدارک پیمان بدون منظور نمودن مصالح و تجهیزات پای کار، تهیه کند و برای رسیدگی به مهندس مشاور تسلیم کند.
مهندس مشاور صورت وضعیت دریافت شده را ظرف مدت 3 ماه برای تصویب کارفرما ارسال می کند و اظهار نظرهای خود را ضمن ارسال یک نسخه از آن به پیمانکار اعلام می دارد.
در صورتی که پیمانکار ظرف مهلت تعیین شده برای تهیه صورت وضعیت قطعی اقدام نکند، با تایید کارفرما، مهندس مشاور با هزینه پیمانکار اقدام به تهیه آن می کند و پس از امضای پیمانکار برای تصویب نزد کارفرما ارسال می کند.
در صورتی که پیمانکار از امضای صورت وضعیت خود داری کند، مهندس مشاور بدون امضای پیمانکار صورت وضعیت را برای کارفرما می فرستد.
در این صورت دو حالت پیش می آید:
حالت اول: در حالتی که پیمانکار صورت وضعیت را قبلا امضا کرده باشد، اگر اعتراضی نسبت به نظر کارفرما داشته باشد یا در حالتی که صورت وضعیت را قبلا امضا نکرده است و نسبت به نظر کارفرما اعتراض دارد، اعتراض خود را حداکثر طرف مدت یک ماه از تاریخ وصول صورت وضعیت با ارائه دلیل و مدرک، یکجا به اطلاع کارفرما می رساند.
کارفرما ظرف مدت حداکثر یک ماه از تاریخ وصول نظر پیمانکار به موارد اعتراض رسیدگی می کند و قبول یا رد آنها را اعلام می کند.
پیمانکار می تواند برای تعیین تکلیف آن قسمت از اعتراض خود که مورد قبول کارفرما قرار نگرفته است، طبق ماده 53 اقدام کند.
حالت دوم: در صورتی که پیمانکار ظرف مدت تعیین شده به صورت وضعیت اعتراض نکند، صورت وضعیت قطعی از طرف پیمانکار قبول شده تلقی می شود.
مقادیر کارها که به ترتیب بالا در صورت وضعیت قطعی منظور می شود به تنهایی قاطع است و مبنای تسویه حساب قرار می گیرد هرچند که بین آنها و مقادیری که درصورت وضعیت های موقت منظور گردیده است، اختلاف باشد.
هرگاه با تجوه به صورت وضعیت قطعی تصویب شده و سایر حساب های پیمانکار، پیمانکار بدهکار نباشد، نصف تضمین حسن انجام کار آزاد می شود.
http://rylearn.jdsharif.ac.ir
https://civil2.ir
